ISO 14001 Belgesi, çevre yönetim sistemi (çys), standartları, yapısı, fiyatı, alımı, süreçleri vb. tüm bilgiler için öncelikle sistemi oluşturan odak noktası çevre tanımı ile başlamak doğru olacaktır.
İşletmelerin gerçekleştirdiği tüm iş süreçlerin de yararlandığı unsurları da içeren, su, hava, toprak, flora (insan harici canlı bitki örtüsünün tamamı), fauna (biyosferdeki hayvan varlığının tümü) kısaca doğal kaynaklar ve insanları da içeren bölge ve bölge ve içerikleri arasındaki irtibat bütünü "Çevre" olarak tanımlanmaktadır.
Çevre Yönetim Sistemi’nin esas amacı, kuruluşların faaliyetleri sırasında doğal kaynak kullanımı azaltılarak, toprağa, havaya ve suya, kısaca çevreye verebilecekleri zararların en aza indirilmesi için yapılacak çalışmaları belirlemektir.
Ancak ne yazık ki, insanların içinde bulunduğu ve birlikte yaşadığı çevre, sanayi ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak gittikçe daha fazla zarar görmektedir. Doğal çevrenin tahrip olması ve yaratılan çevre kirliliği, insan yaşamını ve yaşam kalitesini gittikçe daha fazla tehdit etmektedir. Çevreye yönelik ulusal veya uluslararası yasal mevzuatlar bu yüzden yapılmaya başlanmıştır ve çevre standartlarının gelişimi, insanlığın çevreye verdiği her türlü zararı önlemek için geliştirilmiştir. Uluslararası Standartlar Organizasyonu tarafından hazırlanan ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi standartları da bu amaçla yayınlanmıştır.
ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi (çys), kuruluşun ürün ve hizmetlerinin tasarım, üretim, dağıtım, tüketim ve bertaraf etme yöntemlerini yaşam döngüsü yaklaşımını kullanarak kontrol eder ve etkiler, bu sayede sürdürülebilir kalkınmaya katkı sağlamak için sistematik bir yaklaşım sağlar. Standart, dış kaynaklı süreçlerin kontrolünü, kullanıcılarına tanıtır.
Stratejik planlama, risk ve fırsatların belirlenmesi, tedarikçi ve yüklenici iletişimi, ürün ve hizmetlerin tasarımı, kullanım sırasındaki ve kullanım ömrü sonunda ortaya çıkabilecek çevresel etkilerin iyileştirilmesi ve bertaraf edilmesi ile ilgili gereksinimleri kapsamaktadır. Bu standartlar her ülkenin kendi yasal düzenlemeleri ile uyumlu niteliktedir. Bu nedenle de uygulamalar genelde yasal ve global yükümlülüklerin yerine getirilmesi ile paralellik göstermektedir.
Ürünün, hammaddeden başlayıp nihai ürün haline getirilerek müşterilere sunulmasına kadar geçen sürecin her aşamasında çevresel faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin gerekli muayeneler ve önlemler ile kontrol altına alınarak çevreye verilen zararın en aza indirilmesini sağlayan bir sistemin kurulmasını tarif eden ve ISO-Uluslararası Standartlar Organizasyonu tarafından yayınlanmış olan standartlar serisidir.
ISO 14000:2015 serisi ISO Standart Geliştirme Komitesi TC 207 tarafından geliştirilmiş bir Çevre Yönetim Standardıdır. Bu seri, kuruluşlarla ilgili tüm çevresel konuları kapsamak üzere tasarlanmıştır ve kuruluşların çevresel etkilerin önceliğini tespit ederek bu etkileri yönetmeleri ve kontrol etmeleri konusunda kaynak niteliğindedir.
ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi (çys), özünde doğal kaynak kullanımının azaltılması, toprağa, suya, havaya verilen zararların minimum düzeye indirilmesini amaçlayan, risk analizleri tabanında kurulan bir yönetim modelidir.
ISO 14001:2015 Çevre Yönetim sistemi 15.09.2015 tarihinde yayınlanmış ve TSE tarafından 23.10.2015 tarihinde Türkçe olarak yayınlanmıştır.
Kuruluş faaliyetlerinin çevreye olan etkisi ve çevre riskleri belirlenerek kontrol edilebilmesi ve bu sayede olumsuz etkileyen unsurları azaltmayı, Çevre etkilerinden kaynaklanan maliyetleri düşürmeyi, Çevre ile ilgili yasalara ve mevzuata uyum sağlamayı, Acil durumlarda meydana gelebilecek çevre etkilerini azaltmayı veya tamamıyla ortadan kaldırmayı, Şirket personeline verilen eğitimler sayesinde çalışanlarda çevre bilincinin artmasını, Çevreye zarar vermeyen bir kurum/kuruluşta çalışanların motivasyonunu artmasını, Kaynakları etkin kullanmayı, (Enerji, Su vb. tasarrufu sağlanır)Çevreye bırakılan atıkların azalmasını Çevre gelişiminin devamlılığını sağlamayı, amaçlamaktadır.
1 Kapsam
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar
3 Terimler ve tarifler
3.1 Organizasyon ve liderlikle ilgili terimler
3.2 Planlama ile ilgili terimler
3.3 Destek ve operasyonla ilgili terimler
3.4 Performans değerlendirme ve iyileştirme ile ilgili terimler
4 Kuruluşun bağlamı
4.1 Kuruluş ve bağlamının anlaşılması
4.2 İlgili tarafların ihtiyaç ve beklentilerinin anlaşılması
4.3 Çevre yönetim sisteminin kapsamının belirlenmesi
4.4 Çevre yönetim sistemi (çys)
5 Liderlik
5.1 Liderlik ve taahhüt
5.2 Çevre politikası
5.3 Kurumsal görev, yetki ve sorumluluklar
6 Planlama
6.1 Risk ve fırsat belirleme faaliyetleri
6.2 Çevre amaçları ve bunlara ulaşmak için planlama
7 Destek
7.1 Kaynaklar
7.2 Yeterlilik
7.3 Farkındalık
7.4 İletişim
7.5 Dokümante edilmiş bilgi
8 Operasyon
8.1 Operasyonel planlama ve kontrol
8.2 Acil duruma hazır olma ve müdahale
9 Performans değerlendirme
9.1 İzleme, ölçme, analiz ve değerlendirme
9.2 İç tetkik
9.3 Yönetimin gözden geçirmesi
10 İyileştirme
10.1 Genel
10.2 Uygunsuzluk ve düzeltici
10.3 Sürekli iyileştirme
Çevre Yönetim Sistemi Serisi Standartları (ISO 14000 Ailesi), ISO tarafından geliştirilmekte ve yayınlanmaktadır. Dünya’ da en çok kullanılan ve en yaygın çevre standartlarıdır. Çevre’ nin her alanına hitap edecek bir kriter ve kılavuz oluşturma ve geliştirme çalışmaları tüm hızıyla devam etmektedir.
ISO, hali hazırda aşağıda belirtilen 45 adet standardı ISO 14000 Serisi Standartları olarak yayınlamıştır. Halen ISO/TC/SC komiteleri tarafından üzerinde çalışılan 25-29 adette geliştirilmekte olan çevre standardı bulunmaktadır. Komiteler çalışmalarını tamamladıktan sonra bu standartlarda serinin birer neferi olarak hayatımıza girecektir.
Komiteler;
1.ISO / TC 207 / SC 1 Komitesi:
Çevresel Yönetim Sistemleri üzerinde çalışan komitedir.
2.ISO / TC 207 / SC 2 Komitesi:
Çevre denetimi ve ilgili çevresel araştırmalar üzerinde çalışan komitedir.
3.ISO / TC 207 / SC 3 Komitesi:
Çevresel etiketleme üzerinde çalışan komitedir.
4.ISO / TC 207 / SC 4 komitesi:
Çevresel performans değerlendirmesi üzerinde çalışan komitedir.
5.ISO / TC 207 / SC 5 Komitesi:
Yaşam döngüsü Değerlendirmesi üzerinde çalışan komitedir.
6.ISO / TC 207 / SC 7 Komitesi:
Sera gazı yönetimi ve ilgili faaliyetler üzerinde çalışan komitedir.
Çalışma Gurupları;
ISO / TC 207 / DCCG Çalışma Grubu: Gelişmekte Olan Ülkeler Koordinasyonu üzerinde çalışırlar.
ISO / TC 207 / SLG Çalışma Grubu:Stratejik Liderlik eden guruptur.
ISO / TC 207 / STTF Çalışma Grubu: İspanyolca çeviri görevi üstlenen guruptur.
ISO / TC 207 / TCG Çalışma Grubu:Terminoloji Koordinasyon sağlayan guruptur.
ISO / TC 207 / TG 1 Çalışma Grubu: Sürdürülebilir Finans Koordinasyonunu sağlayan guruptur.
ISO / TC 207 / TG 2 Çalışma Grubu: Dairesel ekonomi koordinasyonunu sağlayan guruptur.
ISO / TC 207 / WG 8 Çalışma Grubu: Malzeme akış maliyeti muhasebesini genel ilkeler ve çerçevede değerlendiren guruptur.
ISO / TC 207 / WG 9 Çalışma Grubu: Arazi bozulması ve çölleşme üzerinde çalışan guruptur.
ISO / TC 207 / WG 10 Çalışma Grubu: Çevreye duyarlı tasarım oluşturan guruptur.
ISO / TC 207 / WG 11 Çalışma Grubu: Yeşil finans çalışmaları sağlayan guruptur.
Bahsi geçen tüm standartlar, yukarıda belirttiğimiz ilgili çevre alanlarında çalışmalar yapan komiteler tarafından oluşturulmaktadır. Oluşturulan bu standartlar ve komitelerde; 82 üye ülke temsilcisi ve 41 gözlemci temsilcisi bulunmaktadır.
Bu sayılar komite düzenleme ve çalışmalarına göre değişken şekilde ayarlanmaktadır.
Etkin bir Çevre Yönetim Sistemi ve ISO 14001 Belgesini tam olarak karşılamak için yararlanılması gereken bu standartların uygulamaları dünyamızın kaynaklarına da büyük katkı yapacaktır.
Çok fazla standart olması ve uygulamalardaki zorluklar göz önüne alındığında standartların uygulama ve entegrasyonları uzun yıllar alabilecektir. Ancak uygulandığında ideal bir çevre yönetimi elde edilecektir.
Yayınlanmış olan standartlar;
•ISO 14001:2015
Çevre yönetim sistemleri için Kullanım kılavuzuna sahip gereksinimler,
•ISO 14002-1:2019
Çevre yönetim sistemleri için Genel Çevre konu alanındaki çevresel yönleri ve koşulları ele almak için ISO 14001 kullanma standardı,
•ISO 14004:2016
Çevre yönetim sistemleri için Uygulamaya ilişkin genel standardı,
•ISO 14005:2019
Çevre yönetim sistemleri için Aşamalı uygulamaya esnek bir yaklaşım için standardı,
•ISO 14006:2020
Çevre yönetim sistemleri için Eko-tasarımın dahil edilmesine ilişkin standardı,
•ISO 14007:2019
Çevre yönetimi için Çevre maliyetlerini ve faydalarını belirleme standardı,
•ISO 14008:2019
Çevresel etkilerin ve ilgili çevresel yönlerin parasal değerlemesi standardı,
•ISO 14015:2001
Çevre yönetimi için Alanların ve organizasyonların çevresel değerlendirmesi (EASO) standardı,
•ISO 14020:2000
Çevresel etiketler ve bildirimler için genel ilkeler standardı,
•ISO 14021:2016
Çevresel etiketler ve beyanlar için Kendini beyan eden çevresel talepler (Tip II çevresel etiketleme) standardı,
•ISO 14024:2018
Çevresel etiketler ve bildirimler için Tip I çevresel etiketlemeye dair ilke ve prosedürler standardı,
•ISO 14025:2006
Çevresel etiketler ve bildirimler için Tip III çevresel bildirimlere dair ilke ve prosedürler standardı,
•ISO 14026:2017
Çevresel etiketler ve bildirimler için Ayak izi bilgilerinin iletişimine ilişkin ilke, şartlar standardı,
•ISO / TS 14027:2017
Çevresel etiketler ve bildirimler için Ürün kategorisi kurallarının geliştirilmesi standardı,
•ISO 14031:2013
Çevre yönetimi için Çevre performans değerlendirmesi standardı,
•ISO 14033:2019
Çevre yönetimi için Nicel çevresel bilgi ve örnekler standardı,
•ISO 14034:2016
Çevre yönetimi için Çevre teknolojisi doğrulaması (ETV) standardı,
•ISO 14063:2006
Çevre yönetimi için Çevre iletişimi ve örnekler standardı,
•ISO 14040:2006
Çevre yönetimi için Yaşam döngüsü değerlendirmesi için ilkeler ve çerçeve standardı,
•ISO 14044:2006
Çevre yönetimi için Yaşam döngüsü değerlendirmesi için gereklilikler standardı,
•ISO 14044:2006 / AMD 1:2017
Çevre yönetimi için Yaşam döngüsü değerlendirmesi için gereksinimler Değişiklik 1 standardı,
•ISO 14045:2012
Çevre yönetimi için Ürün sistemlerinin eko-verimlilik değerlendirmesi için ilkeler ve gereksinimler standardı,
•ISO 14046:2014
Çevre yönetimi için Su ayak izi için ilkeler ve gereksinimler standardı,
•ISO / TR 14047:2012
Çevre yönetimi için Yaşam döngüsü değerlendirmesi için etki değerlendirme durumlarına ISO 14044'ün nasıl uygulanacağına ilişkin açıklayıcı örnekler standardı,
•ISO / TS 14048:2002
Çevre yönetimi için Yaşam döngüsü değerlendirmesi için veri dokümantasyonu formatı standardı
•ISO / TR 14049:2012
Çevre yönetimi için Yaşam döngüsü değerlendirmesi için ISO 14044'ün amaç ve kapsam tanımı ve envanter analizine nasıl uygulanacağına ilişkin açıklayıcı örnekler standardı,
•ISO / TS 14071:2014
Çevre yönetimi için Yaşam döngüsü değerlendirmesi için eleştirel inceleme süreçleri ve inceleme uzmanları: ISO 14044:2006' ya ilişkin ek gereksinimler standardı,
•ISO / TS 14072:2014
Çevre yönetimi için Yaşam döngüsü değerlendirmesi için örgütsel yaşam döngüsü değerlendirmesi için gereksinimler standardı,
•ISO / TR 14073:2017
Çevre yönetimi için Su ayak izi için ISO 14046'nın nasıl uygulanacağına ilişkin açıklayıcı örnekler standardı,
•ISO 14064-1:2018
Sera gazları içim Bölüm 1: Sera gazı emisyonlarının ve giderimlerinin miktarının belirlenmesi ve raporlanması için organizasyon düzeyinde rehberlik ile şartname standardı,
•ISO 14064-2:2019
Sera gazları için Bölüm 2: Sera gazı emisyon azaltımlarının veya uzaklaştırma iyileştirmelerinin miktarının belirlenmesi, izlenmesi ve raporlanması için proje düzeyinde rehberlik ile şartname standardı,
•ISO 14064-3:2019
Sera gazları için Bölüm 3: Sera gazı beyanlarının doğrulanması ve doğrulanması için rehberlik ile şartname standardı,
•ISO 14065:2013
Sera gazları için Akreditasyonda veya diğer tanınma şekillerinde kullanım için sera gazı validasyonu ve doğrulama organları için gereklilikler standardı,
•ISO 14066:2011
Sera gazları için Sera gazı validasyon ekipleri ve doğrulama ekipleri için yeterlilik şartları standardı,
•ISO 14067:2018
Sera gazları için Ürünlerin karbon ayak izine dair miktar belirleme şartları ve kuralları standardı,
•ISO / TR 14069:2013
Sera gazları için Kuruluşlar için sera gazı emisyonlarının niceliği ve raporlanmasına dair ISO 14064-1'in uygulanması için rehberlik standardı,
•ISO 14080:2018
Sera gazı yönetimi ve ilgili faaliyetler için iklim eylemlerine ilişkin metodolojiler için çerçeve ve ilkeler standardı,
•ISO 14090:2019
İklim değişikliğine uyum için ilkeler ve gereksinimler standardı,
Geliştirilmekte olan standartlar;
•ISO / WD 14002-2
Çevre yönetim sistemleri için Su ile ilgili Bölüm 2 Çevre konu alanındaki çevresel yönleri ve çevre koşullarını ele almak için
ISO 14001 kullanma standardı,
•ISO / DIS 14009
Çevre yönetim sistemleri için Malzeme dolaşımını tasarım ve geliştirmeye dahil etme standardı,
•ISO / AWI 14015
Çevre yönetimi için Çevresel Durum Tespiti Değerlendirmesi (ISO 14015:2001 standart revizyonu) standardı,
•ISO / DIS 14016
Çevre yönetimi için Çevre raporlarının güvence altına alınmasına ilişkin standardı,
•ISO / AWI 14017
Su bilgilerinin ve ilgili raporların doğrulanması ve doğrulanması için gereksinimler standardı,
•ISO / WD 14020
Çevresel etiketler ve bildirimler için genel ilkeler standardı,
•ISO / DIS 14021
Çevresel etiketler ve beyanlar için kendini beyan eden çevresel talepler (Tip II çevresel etiketleme) standardı,
•ISO / WD TS 14029
Tip III Çevresel Deklarasyon (EPD) Program İşletmecileri arasında karşılıklı tanıma anlaşmaları için ilke ve prosedürler standardı,
•ISO / CD 14030-1
Çevresel performans değerlendirmesi için Yeşil borçlanma araçları ile ilgili Bölüm 1: Yeşil tahvil süreci standardı,
•ISO / CD 14030-2
Çevresel performans değerlendirmesi için Yeşil borçlanma araçları ile ilgili Bölüm 2: Yeşil krediler için süreç standardı,
•ISO / CD 14030-3
Çevresel performans değerlendirmesi için Yeşil borçlanma araçları ile ilgili Bölüm 3: Taksonomi standardı,
•ISO / CD 14030-4
Çevresel performans değerlendirmesi için Yeşil borçlanma araçları ile ilgili Bölüm 4: Doğrulama standardı,
•ISO / CD TR 14035
Çevre teknolojisi doğrulaması için ETV - ISO 14034 uygulama kılavuzu standardı,
•ISO / PRF 14063
Çevre yönetimi için Çevre iletişiminde örnekler standardı,
•ISO 14040: 2006 / DAMD 1
Çevre yönetimi için Yaşam döngüsü değerlendirmesinde ilkeler ve çerçeveye dair Değişiklik 1 standardı,
•ISO 14044: 2006 / DAMD 2
Çevre yönetimi için Yaşam döngüsü değerlendirmesinde gerekliliklere dair Değişiklik 2 standardı,
•ISO / AWI TS 14074
Çevre yönetimi için Yaşam döngüsü değerlendirmesinde normalleştirme, ağırlıklandırma ve yorumlama ilkeleri ve gereksinimleri standardı
•ISO / DIS 14065
Sera gazları için Çevresel bilgiler alanında çevresel bilgileri doğrulayan ve doğrulayan kuruluşlar için gereklilikler standardı,
•ISO / AWI TR 14069
Sera gazları için Kuruluşların sera gazı emisyonlarının niceliği ve raporlanmasına dair ISO 14064-1'in uygulanması rehberliği standardı,
•ISO / AWI 14082
Işıma Zorlama Yönetimi için ışıma zorlama temelli iklim ayak izleri ve hafifletme çabalarının nicelendirilmesi ve raporlanması rehberi standardı,
•ISO / AWI 14083
Sera gazı yönetimi ve ilgili faaliyetler için taşımacılık faaliyetlerinde sera gazı emisyonlarının nicelendirilmesi ve raporlanması standardı,
•ISO / DIS 14091
İklim değişikliğine uyum için güvenlik açığı, etkileri ve risk değerlendirmesi ile ilgili standardı,
•ISO / CD TS 14092
Sera Gazı Yönetimi ve ilgili faaliyetler için yerel yönetimler ve topluluklar dahil olmak üzere kuruluşların uyum planlaması gerekliliği ve rehberliği standardı,
•ISO / CD 14097
İklim değişikliği ile ilgili yatırımların ve finansman faaliyetlerinin değerlendirilmesi ve raporlanması için çerçeve ve ilkeler standardı,
•ISO / CD 19694-1
Sabit kaynak emisyonları için enerji yoğun endüstrilerde sera gazı (GHG) emisyonlarının belirlenmesinde Bölüm 1 Genel hususlar standardı.